Zamek w Czchowie – ukryta perła średniowiecznej Małopolski

Lokalizacja:

Województwo:

Czchów

Małopolskie

Wędrując po Małopolsce, nietrudno natknąć się na ślady dawnej potęgi Królestwa Polskiego – zamki, ruiny, grodziska. Ale są też takie miejsca, które mimo swojej bogatej historii wciąż pozostają nieco w cieniu. Jednym z nich jest zamek w Czchowie, niewielka, lecz niezwykle klimatyczna warownia usytuowana na wzgórzu nad Dunajcem. Nie znajdziesz tu tłumów, komercyjnych atrakcji ani straganów z plastikowymi mieczami. Znajdziesz za to ciszę, historię i przestrzeń, która pozwala na chwilę przenieść się do czasów średniowiecza.

Historia zaklęta w kamieniu

Korzenie zamku sięgają drugiej połowy XIII wieku, kiedy to w miejscu dzisiejszej warowni powstała murowana wieża strażnicza – tzw. stołp – otoczona drewniano-ziemnymi umocnieniami. Prawdopodobnie fundatorem tego pierwszego założenia był król Wacław II. Wieża nie powstała tu przypadkowo – z tego miejsca można było kontrolować ruch na ważnym szlaku handlowym, prowadzącym doliną Dunajca w kierunku Węgier.

Za panowania Kazimierza Wielkiego, w XIV wieku, zamek został rozbudowany. Wokół pierwotnej wieży wzniesiono kamienny mur obronny z bramą wjazdową, a przy jednej z kurtyn – budynek mieszkalny, który służył jako siedziba starostów czchowskich. W zamku funkcjonowała również komora celna, w której pobierano opłaty od węgierskich kupców. Wszystko to sprawiało, że Czchów był w średniowieczu ważnym punktem administracyjnym i gospodarczym regionu.

Zamek pełnił swoją funkcję do XVII wieku. Z czasem popadł w ruinę, a pozostałości jego murów i wieży zostały zasypane i zapomniane.

Archeologia i rewitalizacja

Dopiero w latach 90. XX wieku rozpoczęto poważne prace archeologiczne i konserwatorskie, które pozwoliły odsłonić zarysy dawnych budowli oraz zebrać ponad 60 tysięcy artefaktów – od fragmentów ceramiki, przez metalowe okucia, aż po elementy uzbrojenia, takie jak groty kusz, fragmenty mieczy czy zbroi. Odkryto również piwnice budynków zamkowych i częściowo odtworzono ich kształt.

W roku 2018 przeprowadzono gruntowną rewitalizację zamku – zrekonstruowano drewniany most, wieżę bramną z przyporami, a także nadbudowano fundamenty murów obronnych, tworząc częściowo zamknięty obwód. Dzięki temu dziś możemy nie tylko zobaczyć pozostałości dawnej warowni, ale też wejść na jej wieżę widokową, zajrzeć do piwnic i pospacerować po jej dziedzińcu.

Co dziś można zobaczyć?

Choć zamek w Czchowie to obiekt niewielki, wizyta tutaj to świetna propozycja na krótki wypad – zarówno dla pasjonatów historii, jak i rodzin z dziećmi czy fotografów szukających ciekawych kadrów.

Wieża zamkowa, wysoka na ok. 20 metrów i o średnicy 12,5 metra, dziś pełni funkcję punktu widokowego. Na jej szczyt prowadzą kręte, metalowe schody, z których można podziwiać panoramę doliny Dunajca, Jezioro Czchowskie, a przy dobrej widoczności nawet ruiny zamku w Melsztynie.

Na dziedzińcu znajduje się niewielka wystawa archeologiczna, w której zobaczyć można makietę zamku z czasów jego świetności, a także fragmenty ceramiki i inne znaleziska z wykopalisk.

Ciekawym elementem są również repliki średniowiecznych machin oblężniczych, takich jak trebusz, taran, wineja czy dźwig do polewania smołą. Ich obecność ma charakter edukacyjny – każda z nich została opatrzona opisem i w naturalny sposób wprowadza w temat dawnych technik oblężniczych.

Warte uwagi są także piwnice, do których prowadzi wejście naprzeciwko głównej bramy. Ich wnętrza nie są duże, ale dobrze oddają atmosferę dawnych pomieszczeń gospodarczych i magazynowych.

Na końcu wspomnijmy o drewnianym moście, który prowadzi przez dawną fosę. Jego rekonstrukcja została wykonana z dużym wyczuciem estetyki i historycznego charakteru – to właśnie od niego rozpoczyna się zwiedzanie i to on jako pierwszy przenosi nas w klimat średniowiecznej warowni.

Co dziś można zobaczyć?

Zamek w Czchowie to doskonałe miejsce, jeśli szukasz atrakcji z dala od utartych szlaków. Nie znajdziesz tu tłumów, ale znajdziesz prawdziwą ciszę, przestrzeń i kontakt z historią. To miejsce, gdzie możesz przysiąść na ławce i spojrzeć na krajobraz podobny do tego, jaki oglądali mieszkańcy tej warowni setki lat temu.

Zamek idealnie nadaje się na krótki wypad z Krakowa, Nowego Sącza czy Tarnowa – zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z pobliskimi atrakcjami, takimi jak zamek w Melsztynie, rynek w Czchowie, czy spacer wzdłuż Jeziora Czchowskiego.

Zamek w Czchowie to nie tylko „kupa kamieni” – to świadectwo historii, które po latach zapomnienia wraca na mapę polskich atrakcji turystycznych. Jeśli lubisz miejsca z duszą, spokojne tempo i autentyczną atmosferę, koniecznie dopisz to miejsce do swojej podróżniczej listy.