Zamek Książ
Lokalizacja:
Województwo:
Wałbrzych
Dolnośląskie
Książ jest to kompleks zamkowy, zlokalizowany w wałbrzyskiej dzielnicy Książ na Pogórzu Wałbrzyskim, będący częścią Książańskiego Parku Krajobrazowego. Zamek zbudowany jest wewnątrz malowniczych lasów, w wąwozie przepływającej w dole rzeki Pełcznicy. Umiejscowiony jest na urwistym skalnym masywie, na wysokości 395 m n.p.m. i około 80 metrów nad dnem doliny. Przez obiekt przebiega zielony Szlak Zamków Piastowskich. Jest to trzeci co do wielkości zamek w Polsce, wyprzedzają go Zamek w Malborku i Zamek Królewski na Wawelu.
Zamek posiada ponad 400 pomieszczeń. Źródła podają informację, że budowa zamku Książ trwała w latach 1288–1292 . Nowo wybudowana budowla, wyróżniała się spośród innych tego rodzaju budowli. Zamek był bardzo ważny w znaczeniu strategicznym ale i nie tylko, był w dogodnym położeniu pod względem wojennym i znajdował się w malowniczej lokalizacji, w głębi lasów. Najstarszy znany dokument dotyczący bezpośrednio zamku Książ pochodzi z 1337 roku. Zamek często zmieniał swoich właścicieli przechodząc z rąk do rąk na zasadzie dzierżawy. W latach 1548–1555 Hochbergowie dokonali pierwszej dużej przebudowy nadając zamkowi styl renesansowy, równocześnie znacząco rozszerzyli swoją posiadłość.
W 1605 roku Konrad III von Hochberg otrzymuje od cesarza Rudolfa II dziedziczne prawo do zamku w miejsce dzierżawy. Zamek zatem staje się dziedziczną własnością rodu Hochberg, którą władali przez następne 400 lat. Książ kilkakrotnie ulegał częściowemu zniszczeniu i był plądrowany podczas wojen. Podczas ataku Szwedów w 1646 roku umocnienia zostały mocno zniszczone, przebudowano je dwa lata później na tarasy ogrodowe w stylu francuskim i przebudowano północne skrzydło zamku. W latach 1705–1732 doszło do pierwszej tak wielkiej przebudowy zamku. Usunięto dawne fortyfikacje, dobudowano nowe pomieszczenia gospodarcze, bramy wjazdowe, tarasy ogrodowe. W tym okresie powstała również biblioteka pałacowa, w której gromadzono zbiory przyrodnicze i kolekcje sztuki. Powstało również reprezentacyjne skrzydło barokowe, Dziedziniec Honorowy i budynki przedzamcza.
Na Wzgórzu Topolowym zbudowany zostaje także pawilon letni, który w II połowie XIX wieku staje się rodzinnym mauzoleum Hochbergów. W latach 1789–1833, Jan Henryk VI von Hochberg zagospodarowuje najbliższe otoczenie zamku. Powstają lepsze drogi, powstaje bezpłatna szkoła kucharska dla córek pracowników zatrudnionych w wałbrzyskich kopalniach, zorganizowane było kształcenie wieczorowe dla młodych robotników. Rodzina Hochbergów była mocno zaangażowana w pomoc najuboższym. W latach 1909–1923 książę Jan Henryk XV Hochberg dokonał tzw. drugą wielką przebudowę zamku, dobudowane zostało nowe skrzydło. Powstała również eklektyczna fasada z dwoma cylindrycznymi wieżami i wieża główna o wysokości 47 metrów, zakończona kulistym hełmem z latarnią. Wybudowano także palmiarnię w Lubiechowie. Atrakcje palmiarni zostały opisane na innej karcie Naszej strony.
W 1939 roku władze III Rzeszy przejęły zamek. Maria Hochberg von Pless, ostatnia z rodu była zmuszona w 1940 do opuszczenia Książa. Od 1941 roku zamek uległ przekształcaniu w jedną z kwater Adolfa Hitlera. Na potrzeby prowadzonych przez więźniów prac stworzono tu filię obozu koncentracyjnego. Przed głównym portalem wydrążono szyb windowy o głębokości 40 metrów, a pod zamkiem tunele i podziemny schron. Pod obiektem powstał podziemny kompleks, mający służyć jako fabryka sprzętu wojskowego, depozyt cennych przedmiotów oraz tajnych dokumentów, a także, podobnie jak cała okolica, miejsce badań nad bronią atomową. Po wycofaniu wojsk niemieckich w latach 1945–1946 w zamku stacjonowały wojska radzieckie, które dewastowały obiekt. Rozgrabione zostały również zbiory Książańskiej Biblioteki Majorackiej, która najprawdopodobniej była wywieziona do ZSRR.
Po wycofaniu wojsk radzieckich, zamek niszczał, plądrowany był wówczas przez okoliczną ludność. W latach 1956–1962, Książ zostaje stopniowo zabezpieczany przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z Wrocławia, aby uniemożliwić dalsze włamywanie się na teren obiektu. W 1974 rozpoczęły się prace remontowe sal barokowych, które są dzisiaj najbardziej reprezentatywnymi pomieszczeniami Zamku Książ. W 2014 roku w części poddasza zamku wybuchł pożar, w wyniku którego spaliła się znaczna część poddasza i zamek był zamknięty dla turystów. W 2018 roku została otwarta „Podziemna Trasa Turystyczna” w tunelach drążonych podczas II wojny światowej. W tym samym roku zamek znalazł się na liście „7 cudów Polski” na 100-lecie Niepodległości Polski.
W dzisiejszej barokowo-neorenesansowej bryle zamku ciężko odnaleźć jego średniowieczny, pierwotny wygląd. Najlepiej dostrzegalnym elementem z tego okresu jest wieża główna. Warto zaznaczyć, że od 1971 roku w podziemiach znajduje się Dolnośląskie Obserwatorium Geofizyczne, podległe pod Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk. Polecamy wybrać się na Zamek Książ można miło spędzić czas na zwiedzaniu oraz zapoznać się z jego bogatą historią. Wycieczkę warto również wzbogacić o wizytę w pobliskiej palmiarni w której polecamy przepyszne gofry w znajdującej się wewnątrz kawiarni.