Wiatrak holenderski w Szwarszowicach: Perła XIX-wiecznej architektury przemysłowej

Lokalizacja:

Województwo:

Szwarszowice

Świętokrzyskie

Początki budowy – Od drewnianego koźlaka do kamiennego giganta

Wiatrak holenderski w Szwarszowicach, zbudowany w latach 1880-1885, to wyjątkowy przykład wiejskiego przemysłowego budownictwa, rzadko spotykany w Polsce. Historia wiatraka rozpoczęła się od drewnianego koźlaka, który niestety spłonął, pozostawiając społeczność w potrzebie nowego młyna. Józef Kaczmarski, właściciel i inicjator budowy nowego wiatraka, zdecydował się na nowoczesne rozwiązanie. Zamiast budować kolejny drewniany młyn, postawił na trwałość i solidność konstrukcji kamiennej, co w XIX wieku było bardzo nietypowym podejściem.

Solidna Konstrukcja z Kamienia – Architektoniczna Perełka Regionu

Wiatrak wzniesiono na planie koła o średnicy 8,9 metra. Jego ściany wykonano z kamienia łączonego zaprawą wapienną, co zapewniało wyjątkową trwałość konstrukcji. Budynek jest dwukondygnacyjny, co zwiększało przestrzeń dla maszyn młyńskich. Ciekawostką jest fakt, że wiatraki typu holenderskiego pozwalają na obracanie tzw. „czapy” – czyli górnej części ze śmigłami – co umożliwiało dostosowanie skrzydeł do kierunku wiatru. Ta technologia sprawiała, że młyn był bardziej wydajny i funkcjonalny. Natomiast konstrukcja kamienna dawała większą ochronę przed pożarami i innymi zagrożeniami.

Funkcjonowanie młyna w rękach kolejnych pokoleń

Po śmierci Józefa Kaczmarskiego, w okolicach 1911 roku, wiatrak przeszedł w ręce jego wnuka, Stanisława. Młyn działał nieprzerwanie przez pierwszą połowę XX wieku, dostarczając mąkę okolicznym mieszkańcom aż do 1955 roku. Wiatrak nie tylko stanowił centrum życia wsi, ale także był jednym z najważniejszych miejsc lokalnej produkcji spożywczej. W 1957 roku, z powodu swojej wartości historycznej i architektonicznej, wiatrak został wpisany do rejestru zabytków, co dodatkowo podkreśla jego znaczenie dla regionu.

Ochrona i renowacja – W trosce o dziedzictwo

W 1977 roku wiatrak w Szwarszowicach przeszedł pod opiekę Muzeum Wsi Kieleckiej, co zapoczątkowało intensywną dbałość o jego zachowanie i renowację. W 2019 roku, po zniszczeniach spowodowanych wichurą, przeprowadzono gruntowny remont. Wymieniono uszkodzone śmigła na nowe, wykonane z drewna modrzewiowego, a także odnowiono dach pokryty gontem. Dzięki tym działaniom wiatrak jest dziś w doskonałym stanie i stanowi atrakcję turystyczną, która przyciąga miłośników zabytkowej architektury i dawnej techniki przemysłowej.

Oryginalne wyposażenie – Wnętrze pełne historii

Wnętrze wiatraka zachowało wiele elementów pierwotnego wyposażenia, co sprawia, że odwiedzający mogą przenieść się w czasie i zobaczyć, jak wyglądała praca młynarza w XIX i XX wieku. Drewniane wały, koła młyńskie i odsiewacze wciąż znajdują się na swoich miejscach, oddając dawną atmosferę tego miejsca pracy. Dzięki zachowanym mechanizmom, wiatrak w Szwarszowicach jest jednym z niewielu w Polsce, który pozwala zrozumieć, jak kiedyś działał młyn z napędem wiatrowym.

Znaczenie turystyczne – Malowniczy punkt na mapie Świętokrzyskiego

Wiatrak w Szwarszowicach położony jest przy głównej drodze Kielce–Ostrowiec Świętokrzyski, co czyni go doskonałym miejscem do zatrzymania się w trakcie podróży. Otoczony polami uprawnymi, tworzy wyjątkowy krajobraz, który o każdej porze roku zachwyca turystów i fotografów. Dzięki planom Muzeum Wsi Kieleckiej, wiatrak będzie dostępny do zwiedzania, co umożliwi poznanie jego fascynującej historii i technologii mielenia zboża sprzed ponad stu lat. Jest to bez wątpienia wyjątkowy punkt na mapie turystycznej regionu i doskonałe miejsce, by poczuć klimat świętokrzyskiej wsi z dawnych lat.

Odwiedzenie wiatraka w Szwarszowicach to nie tylko okazja do poznania historii młynarstwa, ale także refleksja nad dziedzictwem kulturowym, które przez wieki kształtowało życie na polskiej wsi.