Święty Krzyż - Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej
Lokalizacja:
Województwo:
Nowa Słupia
Świętokrzyskie
Dzisiejszym celem naszej podróży będzie Bazylika mniejsza pw. Trójcy Świętej i sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego. Bazylika i cały kompleks opactwa wpisana jest do rejestru zabytków nieruchomych. To kościół świętokrzyskiego opactwa i sanktuarium znajdujące się na Świętym Krzyżu (Łysej Górze) w Górach Świętokrzyskich, na terenie diecezji sandomierskiej w parafii Nowa Słupia. Na Święty Krzyż udajemy się właśnie z miejscowości Nowa Słupia, jest to szlak koloru niebieskiego. Warto wspomnieć, że przebiega tędy również czerwony szlak – Główny Szlak Świętokrzyski im. Edmunda Massalskiego, łączący Gołoszyce i Kuźniaki. Samochód pozostawiamy na obszernym płatnym parkingu i udajemy się w kierunku posągu Emeryka. Jak głosi legenda Emeryk jest pokutnikiem zaklętym w kamień za swoją pychę. Porusza się co roku o jedno ziarnko piasku do przodu, jednak gdy dojdzie na Święty Krzyż nastąpi koniec świata.
Po odwiedzeniu nieszczęsnego mnicha udajemy się już w kierunku klasztoru na Świętym Krzyżu. Wzdłuż szlaku ustawione są stacje Drogi Krzyżowej z efektownymi kapliczkami. Co roku odbywa się tutaj nocna Droga Krzyżowa, która gromadzi sporą liczbę pielgrzymów. Po drodze mijamy informację o znajdującym się na tym terenie wale kultowym. Łysa Góra była bowiem miejscem kultu religijnego dawnych Słowian. Miało to miejsce na początku naszej ery. Czczone tu były trzy bóstwa Łada, Boda i Leli. Jednym z tajemniczych pozostałości tamtych czasów jest właśnie kamienny wał, który otacza szczyt. Nieco bliżej celu po lewej stronie napotykamy grotę Maryi a następnie Kopiec Czartoryskiego. Po upadku powstania listopadowego w 1831 roku Adam Czartoryski odwiedził Święty Krzyż i przed kościołem wygłosił mowę polityczną, która długo zapadła w pamięci tutejszej ludności. Po jego śmierci usypano więc na jego cześć pomnik w formie kopca, tuż przed wejściem na polanę.
Po prawej stronie znajduje się Kapliczka Dąbrówki. Przed przybyciem Benedyktynów w Tym miejscu stała romańska świątynia najprawdopodobniej ufundowana przez Dobrawę, która była żoną króla Mieszka I. Wraz z budową budynków klasztornych, kościółek został rozebrany a w jego miejscu stoi kapliczka nazywana kapliczką Dąbrówki. Z polany mamy widok na klasztor na Świętym Krzyżu zwiastujący cel, który jest już w zasięgu oczu. Jest to najstarsze polskie sanktuarium, miejsce szczególnego kultu w XV wieku. Pierwszy kościół w stylu romańskim został ufundowany przez między 1102-1138 przez Bolesława Krzywoustego. Początkowo świątynia była dedykowana Świętej Trójcy, ale od XIV wieku dodano wezwanie Świętego Krzyża po tym, gdy w 1306 roku książę Władysław Łokietek przekazał łysogórskim benedyktynom relikwie drzewa Krzyża Świętego, przechowywane od XVIII wieku w kaplicy Oleśnickich i wg legendy podarowane przez Emeryka, królewicza z Węgier.
W połowie XV wieku przy wsparciu finansowym króla Kazimierza Jagiellończyka rozbudowany został romański kościół o gotyckie prezbiterium i zakrystię, a kardynał Zbigniew Oleśnicki sfinansował budowę nowego chóru, ołtarza głównego oraz nawy, które poświęcono 12 marca 1455 r. W czasach panowania dynastii Jagiellonów, opactwo to było najważniejszym sanktuarium religijnym w Królestwie Polskim bardzo chętnie odwiedzane przez królów Polski. Siedmiokrotnie odwiedzał je Władysław Jagiełło, dziesięciokrotnie przebywał w klasztorze król Kazimierz Jagiellończyk, sześciokrotnie król Zygmunt Stary, trzykrotnie król Zygmunt August. W 1643 roku miała miejsce przebudowa kościoła, dobudowane zostały dwie barokowe wieże, wykonano wczesnobarokową kamieniarkę drzwi i okien oraz dobudowano kaplicę Matki Boskiej Bolesnej.
Na początku „potopu szwedzkiego” w 1655 roku, Szwedzi ograbili kościół oraz wymordowali część zakonników. W 1777 roku kościół i klasztor spłonęły w pożarze, szybko przystąpiono do budowy trzeciego kościoła w stylu barokowo-klasycystycznym. Świątynię, którą wybudowano w latach 1781–1789, konsekrowano w 1806 roku. W 1819 roku w ramach kasaty klasztorów w Królestwie Polskim na mocy bulli Piusa VII skasowany został klasztor Benedyktynów na Świętym Krzyżu. Jeszcze przez pewien czas benedyktyni pełnili opiekę nad klasztorem, a następnie kler diecezjalny. W latach 1852–1865 mieścił się tu dom poprawczy dla tzw. księży zdrożnych. W początkowych latach istnienia nosił nazwę Opatowskiego Więzienia Karnego, a później nazwane zostało Kieleckim Więzieniem Poprawczym. Od 1886 do 1914 roku było tu więzienie carskie. Ze względu na warunki atmosferyczne był to najsurowszy zakład karny w Polsce. W 1914 roku Austriacy wysadzili wieżę kościelną. W 1918 roku decyzją nowych władz Polski utworzono Więzienie Ciężkie na Świętym Krzyżu.
W czasie okupacji niemieckiej Niemcy urządzili na Świętym Krzyżu obóz dla jeńców sowieckich. Panujące tam warunki odzwierciedlały napisy głoszące, że kanibalizm będzie karany rozstrzelaniem. Na polanie Bielnik pochowano ok. 6 tys. ofiar. Od 1936 roku świątynia stała się kościołem klasztornym misjonarzy oblatów Maryi Niepokalanej. W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej budynek przez krótki czas pełnił funkcję schroniska PTTK. Od 1972 roku placówka była otwarta dla turystów, znajduje się tam obecnie muzeum przyrodnicze. W 2013 roku sanktuarium podniesiono do godności bazyliki mniejszej. W 2014 roku ukończono rekonstrukcję kościelnej wieży, która obecnie jest udostępniana turystom. Warto wejść na wieżę, gdyż widać z niej doskonale zabudowania klasztorne jak również wspaniałą panoramę na okolicę. To przydatna informacja dla wszystkich tych, którzy uwielbiają podziwiać wspaniałe widoki z dużej wysokości. Wnętrze kościoła ma charakter klasycystyczny: ołtarz główny w stylu klasycystycznym z obrazem św. Trójcy pędzla Franciszka Smuglewicza (1745-1807). Zakrystia ze sklepieniem kolebkowo-krzyżowym i polichromią ze scenami z życia św. Benedykta.
Na uwagę zasługuje również Kaplica Oleśnickich, znajdują się w niej od 1723 roku relikwie Krzyża Świętego. Bogaty marmurowy portal barokowy do Zakrystii jak również polichromia z XVIII wieku oraz nagrobek Oleśnickich z XVII wieku również zasługują na szczególne zwrócenie uwagi. W jednej z naw mieści się wystawa misyjna w której zgromadzone są pamiątki z wypraw zakonników po całym świecie, zgromadzone eksponaty są bardzo interesujące. W obiekcie znajduje się również kawiarnia i można skorzystać z oferty działającej tam kuchni. Warto spróbować lokalnych potraw jak również lokalnego grzanego wina z dodatkiem ziół hodowanych przez Oblatów. Klasztor jest bardzo dobrze przygotowany na turystykę. W okresie letnim kawiarnia prosperuje również na niewielkim klasztornym dziedzińcu. Z innej strony budynku znajduje się krypta grobowa, w której oprócz otwartej trumny z mumią zakonnika, którą możemy zobaczyć tuż przy wejściu znajduje się również przeszklony sarkofag ze zmumifikowanym ciałem księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. Domniemana gdyż badania przeprowadzone w 1980 roku jednoznacznie nie zaprzeczyły ani nie potwierdziły tożsamości mumii, która jest uznawana za ciało Księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. Mumia jest ubrana w pełny strój szlachecki złożony z czapki, żupana, metalowego pasa, butów. U boku złożona buława oraz szabla.
Warto odwiedzić to miejsce. Na Święty Krzyż prowadzą trzy trasy turystyczne, które są bardzo łatwe do pokonania, idealnie nadają się na krótki spacer w rodzinnym gronie, jednak od strony Nowej Słupi szlak przypomina górski. Są jednak udogodnienia w postaci barierek i stopni. Obok Świętego Krzyża znajduje się na Łysej Górze słynne gołoborze również warte odwiedzenia. Łysa góra i Gołoborze opisane zostały na innej karcie Naszej strony.
Galeria
