Ruiny Huty "Józef" w Samsonowie

Lokalizacja:

Województwo:

Miejscowość Samsonów
Świętokrzyskie

Huta Józef znajdująca się w Samsonowie, działająca w latach 1818–1866, to cenna pozostałość ważnego zakładu metalurgicznego Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego – Huty „Józef”. Stanowią jeden z najcenniejszych zabytków techniki w Polsce, wpisanego do rejestru zabytków nieruchomych. Najłatwiej będzie dojechać do niej drogą prowadzącą od Zagnańska lub z Kielc kierując się na Samsonów. Z Kielc możemy udać się tu komunikacją miejską jak i busem. Auto możemy pozostawić bezpośrednio przy ruinach na bezpłatnym parkingu, wstęp do obiektu również jest darmowy.

Samsonów, Huta "Józef"

Pierwsze informacje o istnieniu w tej miejscowości kuźnicy pochodzą z 1584 roku. Wioska ta należała do Marka herbu Topór, który był rycerzem Bolesława Krzywoustego, panującego w tych czasach. W 1594 roku czyli dziesięć lat później kuźnicę przejął Łukasz Samson i to właśnie od jego nazwiska pochodzi nazwa miejscowości. Tradycje przemysłowe są tu bardzo dawne. Zanim powstał pierwszy wielki piec przerabiano rudę w dymarkach. Po wytopie otrzymywano blok gąbczastego żelaza, które przerabiano dalej przez długie przekuwanie. Samsonów jest jednym z wielu obiektów Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Jak wyglądały początki powstania huty w Samsonowie, otóż po odnalezieniu odpowiednio bogatych złóż rudy żelaza szukano miejsca nad najbliższą rzeką, gdzie można by wykonać spiętrzenie wodne.  Ponieważ woda odgrywała kluczową rolę, dawała energię tak potrzebną do napędu maszyn, jak również do transportu rudy, węgla i topników na wysokość wielkiego pieca.

Samsonów, Huta "Józef"

Na skraju lasu stawały mielerze, gdzie produkowano węgiel drzewny i gotowy produkt transportowano do piecy. W pobliżu miejsca wydobycia rudy żelaza stawiane były prażaki, były to prymitywne piece służące do wyprażania rudy. Wyprażanie powodowało oczyszczenie rudy z cząstek organicznych i wzrost zawartości żelaza w rudzie. W 1598 roku powstał w Samsonowie pierwszy w Polsce wielki piec typu bergamskiego. Był to pierwszy piec w którym wytapiano żelazo w postaci płynnej surówki. W latach 1641-1644 został wybudowany drugi, lepszy piec. Zakład zaopatrywał w uzbrojenie polskie wojsko między innymi w okresie Potopu Szwedzkiego. Przejście od dymarek do wielkiego pieca stanowiło duży skok technologiczny – w wielkim piecu uzyskiwano temperaturę pozwalającą na stopienie żelaza, dzięki czemu jego dalszy przerób był łatwiejszy i uzyskiwano wyjściowy produkt. W 1709 roku dozór nad zakładami przejmują biskupi krakowscy.

Za sprawą biskupa Kajetana Sołtyka zostaje wzniesiony drugi, ulepszony piec. Produkowano tu kule armatnie i inną broń używaną w powstaniu kościuszkowskim, czy w okresie wojen napoleońskich. Po niemal dwóch wiekach wytapiania stare piece wyeksploatowały się i zaistniała potrzeba przebudowy modernizacji i budowy nowych . W latach 1818-1822 poprzez starania Stanisława Staszica wybudowano najnowocześniejszy w Królestwie Polskim zakład wielkopiecowy – Hutę „Józef”. Kamień węgielny w 1818 roku położył namiestnik Królestwa Polskiego książę generał Józef Zajączek, toteż nazwano ją hutą „Józefa”. W tym czasie powstał wielki piec, modelarnia, suszarnia a w 1824 roku ukończono odlewnię i właśnie z tego okresu ruiny możemy obecnie oglądać.

Samsonów, Huta "Józef"

W Samsonowie Powstał zakład wraz z przyległym osiedlem murowanych domów mieszkaniowym dla pracowników, ale najważniejszym obiektem są ruiny zakładu wielkopiecowego. Pośrodku zabudowań znajduje się okrągły, opięty klamrami wielki piec, a obok stoi wieża wyciągowa, natomiast niższe boczne skrzydła tworzyły pomieszczenia, w których przygotowywano wsad do pieca albo nadawano ostateczny kształt wyrobom – były tam między innymi kuźnia, suszarnia oraz modelarnia. Zachowały się też fragmenty sklepionego kanału fabrycznego, którym doprowadzano wodę z rzeki Bobrzy służącą do napędzania wszelkich urządzeń oraz pozostałości fundamentów odlewni i maszynowni. Niestety obecnie wejście do kanału jest zakratowane i nie da się go zwiedzić. Huta była opalana węglem drzewnym. W 1829 roku zainstalowano maszynę parową, która napędzała miechy. W latach 1830–1831 zakład dostarczał broń uczestnikom powstania listopadowego. W latach 1843 i 1848 miały miejsce pożary w zakładach samsonowskich. Ponieważ zakład produkował również broń dla uczestników powstania styczniowego, w ramach zemsty Rosjanie spalili hutę w 1866 roku. Po tym pożarze zakład nie został już odbudowany. Huty nie odbudowano, ponieważ jej zniszczenie zbiegło się z kryzysem gospodarczym. Spowodowany był wyczerpywaniem się złóż rudy jak również przyczyniła się do tego konkurencja hut z Zagłębia Dąbrowskiego, pracujących w oparciu o węgiel kamienny.

Samsonów, Huta "Józef"

W czasie pierwszej wojny światowej Austriacy dokonali kolejnych spustoszeń w dawnej hucie, wysadzili niektóre budynki i częściowo zniszczyli wieżę gichtociągową, w której mieściły się urządzenia wyciągowe. Do dzisiaj pozostały ruiny wielkiego pieca, oraz pozostałości po budynkach które możemy oglądać. W tym miejscu możemy przyjemnie spędzić czas. Znajduje się tu zadaszona wiata gdzie można usiąść i się posilić jak również rozpalić ognisko w przygotowanym do tego miejscu. Będąc w Samsonowie polecamy udać się również w odwiedziny do pomnika przyrody czyli dębu Bartka przy trasie na Zagnańsk, jak również polecamy zwiedzić dawny kamieniołom Zachełmie gdzie odkryto ślad tetrapoda. Wartym odwiedzenia jest również Oceanika mieszcząca się w miejscowości Chrusty. Opisy tych miejsc znajdują się na innych kartach Naszej strony.

Galeria

Lokalizacja

All rights reserved. Copyright by Wildhawk. Poland 2022