Kościół św. Zygmunta w Szydłowcu
Miejscowość:
Województwo:
Szydłowiec
Mazowieckie
Kościół św. Zygmunta Króla w Szydłowcu w województwie mazowieckim, powiat szydłowiecki, gmina Szydłowiec to rzymskokatolicki kościół farny będący siedzibą parafii św. Zygmunta oraz dekanatu szydłowieckiego. Znajduje się na ulicy Zakościelnej 13, przy centrum rynku na wprost ratusza miejskiego. Kościół pod wezwaniem św. Zygmunta Króla zbudowany został dzięki fundacji Jakuba i Sławka Odrowążów i datowany jest na 1401 rok, a początkowo był drewniany. Murowany kościół na miejscu drewnianego z początku XV wieku zaczęto wznosić w tym miejscu w 1493 roku, którego fundatorem był Jakub Szydłowiecki, który pełnił funkcję podskarbiego wielkiego koronnego i ówczesnego właściciela miasta.

Budowa jednak została ukończona już po jego śmierci przez brata, Mikołaja Szydłowieckiego, około 1525 roku. Mikołaj był fundatorem większości wyposażenia kościoła i chóru w zachodniej części nawy. Wybudował również kaplicę – nekropolię rodową, w której spoczęły prochy jego samego, jego ojca Stanisława oraz brata Jakuba. Kościół jest, wybudowany z miejscowego piaskowca szydłowieckiego częściowo tynkowany, dekorowany ciosem z ceglanymi szczytami. Składa się z trzyprzęsłowego prezbiterium oraz prostokątnej nawy, która jest znacznie wyższa oraz szersza. Prezbiterium ma sklepienie gwiaździste, którego projekt rozrysowano na północnej ścianie nawy głównej. Nad nią natomiast rozciąga się sklepienie drewniane, bogato polichromowane, najprawdopodobniej autorstwa Stanisława Samostrzelnika.

Do prezbiterium przylega dwuprzęsłowa gotycka zakrystia i jednoprzęsłowy skarbczyk, a do nawy od południa przylega kaplica Najświętszej Marii Panny, w której znajduje się zwornik z herbem Odrowąż oraz cztery narożne wsporniki z herbami. Te herby to Odrowąż, Abdank, Jastrzębiec i Trąby. Od północy znajduje się kaplica św. Stanisława oraz kruchta. Szydłowiecki kościół stanowi przykład kamieniarki łamanej. Szczególnie uwidacznia się ona w późnogotyckich portalach poprzez ich sfazowanie i zastosowanie wałków przecinających się w łukach oraz w obramowaniu okien w elewacji. Ściany kościoła zewnątrz opięte są skarpami, wszystkie elewacje dekorowane gzymsami: cokołowym, okapnikowym i koronującym czyli wieńczącym. W ceglanych szczytach nawy występują blendy arkadowe oraz kamienne tarcze z herbami Szydłowieckich.

Kościół św. Zygmunta w Szydłowcu nie zmienił swego wyglądu zewnętrznego od XVI wieku, wyjątkiem jest dobudowana w pierwszej połowie XVII wieku kruchta zachodnia z hełmem i osiemnastowieczna sygnaturka, pochodząca z czasów przebudowy Radziwiłłowskiej, kiedy to Szydłowieccy byli własnością Radziwiłłów. Od zachodu na osi fasady znajduje się prostokątny przedsionek, prezbiterium w którym to znajdują się interesujące rysunki i napisy na kamiennych ciosach, przedstawiające budowle świeckie i kościelne, zawierają nazwiska i daty daty wskazujące, iż powstały one na przełomie XVI i XVII wieku. Obok inskrypcji, na ścianach znajdują się również dwa zegary słoneczne z XVII wieku. Obok kościoła znajduje się kamienna dzwonnica, która powstała w XVI wieku, a całość otoczona jest murem cmentarza kościelnego z płytami nagrobnymi. W murze cmentarnym znajduje się pośród płyt epitafijnych także głowa meduzy z XVII wieku.

Na szczególną uwagę zasługuje wnętrze świątyni a w szczególności późnorenesansowy ołtarz główny jak również późnogotycki poliptyk ołtarzowy. Został on ufundowany przez Jakuba Szydłowieckiego. Składa się na niego osiemnaście temper na deskach. W centralnej części przedstawienia znajduje się scena Wniebowzięcia NMP w otoczeniu apostołów z wizerunkiem fundatora Jakuba Szydłowieckiego z rodziną. Ołtarz ten został wykonany około 1509 roku w warsztatach krakowskich, najprawdopodobniej w pracowni Marcina Czarnego. W prezbiterium znajduje się płyta nagrobna Mikołaja Szydłowieckiego wykonana z czerwonego marmuru węgierskiego, w warsztacie Bartolommeo Berrecciego. Formę marmurowego portyku i umieszczonej w nim figury śpiącej kobiety posiada klasycystyczny nagrobek Mikołaja i Marii Radziwiłłów, będące dziełem Jakuba Monaldiego.

Uwagę zwracają również dziewiętnastowieczne organy, które są ważnym elementem wyposażenia świątyni. Odbywa się na nich Międzynarodowy Festiwal Muzyki Kameralnej i Organowej, natomiast pod chórem wykonano bardzo bogato ozdobione sklepienie kasetonowe z 1526 roku. Wewnątrz znajdują się również cenne drzwi w portalu wiodącym do zakrystii oraz portale do zakrystii i krucht. Na uwagę zasługuje również późnogotycka kamienna Chrzcielnica, ufundowana przez Mikołaja Szydłowieckiego, również jest udekorowana herbami. W 1563 roku świątynia została zamknięta przez Mikołaja Radziwiłła Czarnego, który był zagorzałym kalwinistom. Kościół został przywrócony katolikom najprawdopodobniej już w 1567 roku przez Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Sierotka.

Na przełomie XIX i XX wieku dokonano restauracji kościoła pod kierunkiem Stefana Szyllera. Podczas dwóch wojen światowych był uszkodzony, jednak nie poniósł większych strat. Ze względu na swoje zabytki jak i ciekawą architekturę warto będąc w Szydłowcu odwiedzić tą świątynię, która jest udostępniana do zwiedzania poza nabożeństwami. Jeżeli jednak będzie zamknięta należy udać się do punktu informacji turystycznej i pracownik udostępnia kościół do zwiedzania, ponieważ posiada klucze. Szydłowiec nie jest dużym miastem lecz z wieloma zabytkami. Do zwiedzania dostępny jest również zamek jak i ratusz miejski, które to zabytki opisane są na innych kartach Naszej strony. Zachęcamy wszystkich serdecznie do zapoznania się z tym uroczym zakątkiem województwa mazowieckiego.