Cerkiew Greckokatolicka Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem
Lokalizacja:
Województwo:
Bartne
małopolskie
Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem to dawna drewniana cerkiew greckokatolicka, wzniesiona w 1842 roku, o czym świadczy data wyryta nad wejściem do babińca. Znajduje się we wsi Bartne, w województwie małopolskim. Po wysiedleniach Łemków w 1947 roku, cerkiew przestała być użytkowana i uległa częściowemu zniszczeniu. W latach 1968-1970 przeprowadzono jej remont i gruntowne prace konserwatorskie, które przywróciły jej pierwotny wygląd. Od 1970 roku pełni funkcję muzealną i jest udostępniona do zwiedzania. W 1997 roku cerkiew i jej otoczenie wpisano na listę zabytków oraz włączono do Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.
Aby wejść do wnętrza muzeum, należy udać się na plebanię, oddaloną o około 500 metrów. Cerkiew zbudowana jest w konstrukcji zrębowej, na planie kwadratu, trójdzielna. Wchodzimy przez babiniec częściowo znajdujący się pod wieżą, do szerszej nawy. Przed nami ukazuje się późnobarokowy ikonostas z XVIII wieku z ikonami namiestnymi, datowanymi na XVI wiek. Ikonostas to ozdobna przegroda, wykonana z kamienia, drewna lub metalu, pokryta ikonami przedstawiającymi świętych. Znajduje się on między miejscem ołtarzowym (sanktuarium) a nawą przeznaczoną dla wiernych.
W nawie głównej, po prawej stronie, znajduje się boczny ołtarz z ikoną ukrzyżowania z 1797 roku. Ponieważ cerkiew pełni obecnie funkcję muzeum, można swobodnie się po niej poruszać. Za ikonostasem znajduje się skromny ołtarz, księgi liturgiczne oraz szaty ceremonialne. Przy ścianie ustawiono krzyże z cerkwi. Sufit tworzą płaskie stropy ozdobione polichromią ornamentalną, a w nawie fasetą. Chór muzyczny ma formę skromnej galeryjki nadwieszonej na rysiach. W babińcu umieszczono odrzwia z malowanymi wizerunkami Piotra i Pawła z nieistniejącej cerkwi w Nieznajowej z 1780 roku.
Na zewnątrz cerkiew otoczona jest drewnianym ogrodzeniem z bali, pokrytym gontem, z bramką. Ogrodzenie zostało zrekonstruowane na miejscu kamiennego murku z XIX wieku. Za ogrodzeniem znajduje się plebański kamienny spichlerz z pierwszej połowy XIX wieku. Nad nawą cerkwi znajduje się dach namiotowy łamany, natomiast nad sanktuarium jest dach trójspadowy. Wieża ma konstrukcję słupowo-ramową, z kopulastym hełmem i pozorną latarnią, z pochylonymi ścianami. Podobne zwieńczenia wieżyczek znajdują się nad nawą i prezbiterium. Dachy oraz ściany są pokryte gontem.
Cerkiew Kosmy i Damiana położona jest na wzniesieniu, z którego rozpościerają się piękne widoki. Nieco dalej znajduje się łemkowski cmentarz przycerkiewny z kamiennymi nagrobkami, wykonanymi przez miejscowych kamieniarzy. Choć Bartne nie jest znaną miejscowością, skrywa wiele atrakcji. Zachęcamy do odwiedzenia cerkwi-muzeum w Bartnem oraz okolic bogatych w kulturę Łemków.